Begin januari 2021 is in Damwâld een bankje geplaatst om “De Saad” te herinneren. De MAVO sloot, na het schooljaar 2019-2020 de deuren doordat er te weinig nieuwe leerlingen waren aangemeld. Het bankje is een sympathieke stap want de school de betekenis van de school moet niet onderschat worden.
Iemand die zich verdiept in de geschiedenis van Dantumadeel zal het opvallen dat er altijd veel aandacht was voor het onderwijs. De gemeente kent een lange traditie van dorpsscholen waardoor de graad van alfabetisering, onder zowel rijk als arm, redelijk hoog was. Grietman Petrus Adrianus Bergsma stimuleerde, in de 18de eeuw, ouders om hun kind naar school te sturen en in de 19de eeuw is de schoolstrijd in vrijwel geen enkele gemeente zo verbeten gevoerd als in Dantumadeel.
Er zijn maar weinig kinderen uit Dantumadeel die, in de tweede helft van de 19de eeuw, de nieuwe schooltypen HBS of MULO bezoeken alhoewel ver voor de invoering van de leerplicht vrijwel iedereen leert lezen en schrijven.
Pas na de financiële gelijkstelling van het bijzonder aan het openbaar onderwijs ontstaat het idee om een MULO te stichten. Het paste in de tijd: de bevolking nam snel toe; de boeren hadden geen behoefte meer aan oneindig veel personeel en door de industriële revolutie waren meer werkkrachten nodig achter de machine en moest er meer geadministreerd worden.
Alhoewel de schoolstrijd officieel achter de rug was voerden de “openbaren” en de confessionelen opnieuw een competitie om een “eigen” MULO binnen te halen. De confessionelen waren numeriek in de meerderheid maar moesten alles uit de kast halen om de eenheid te bewaren want in dezelfde tijd ging het bijzonder onderwijs in twee wegen uitelkaar. De Gereformeerden bleven in de oorspronkelijke school aan de Voorweg en de Hervormden en Christelijke Gereformeerden begonnen in Murmerwoude, tegenover de Hale, een eigen school.
In het eerste bestuur van de MULO zaten maar liefst 4 predikanten die droomden van een nieuw schoolgebouw wilden maar door geldgebrek kozen voor een alternatief. Ze kochten de confectiezaak van Hans en Taede Blom, die aan de Hoofdweg stond, en gaven Gysbert Liepkes Zijlstra uit Rinsumageest opdracht deze tot school te verbouwen. De predikanten stonden ieder borg voor een bedrag van fl 5000!
Op 1 augustus 1921 startten de lessen die door drie leraren gegeven werden aan 20 leerlingen. In 1944 telde de schoolbevolking 100 kinderen; in 1960 200 en omstreeks 1970 ruim 300. In de eerste vijftig jaar van het bestaan zagen veel ouders de MULO of MAVO als het hoogstbereikbare “foar ús soart minsken”.
In 1956 is het gebouw aan de Hoofdweg verlaten voor een nieuwe school bij de Krúswei en vanaf 1968 is het MULO een MAVO-concept geworden. Het leerlingenaantal steeg snel waardoor er ruimtegebrek was. Alhoewel er vanaf 1963 sprake was van de vrije zaterdag gingen veel leerlingen in het toenmalige Murmerwoude, nog op zaterdag naar school. Als pleister op de wonde kregen de leerlingen in de pauze een gratis kopje koffie. Later is het leegstaande gebouw van de openbare lagere school in Akkerwoude dienst gebruikt als dependance en nog weer later is het gebouw, uit 1956, vervangen door een nog nieuwer exemplaar dat de naam “De Saad” meekreeg.
Op de school is gedegen onderwijs gegeven waarin het christelijke karakter herkenbaar was. In de jaren zestig kreeg de MULO nationale faam doordat er meerdere keren door de leerlingen een finaleplaats werd veroverd in een scholierenquiz van de NCRV en “De Saad” kwam nog niet zo heel lang geleden terecht in de lijstjes met beste scholen in Nederland van de Volkskrant. Leerling Eelke de Jong uit Broeksterwoude is uiteindelijk hoogleraar economie geworden en Syb van der Ploeg zingt nog steeds de sterren van de hemel.
In 1972 is het vijftigjarig bestaan van de school gevierd. Toenmalig directeur Roel Visser merkte in de herdenkingstoespraak op dat “It skip wol averij hân hat mar net sonken is”. Bijna vijftig jaar later is dat toch gebeurd.
De school is niet gefuseerd en helemaal verdwenen. Dat is een grote aderlating voor de gemeente Dantumadeel en de bewoners. Ter herinnering is nu een bankje geplaatst maar dat doet nog niet voldoende recht aan de betekenis van de school. In cruciale tijden heeft de school velen geholpen zich te “verheffen”.
Geef een reactie