Alhoewel ik al enige tijd met pensioen ben was ik gisteren toch even terug in de school waar ik les gaf. De school staat in Amsterdam Zuidoost en is ogenschijnlijk een product van de jaren tachtig. Niets is minder waar! De school heeft een rijke historie en is ooit in Amsterdam begonnen als “de eerste vijfjarige” waarmee bedoeld wordt dat op deze HBS, de eerste in Amsterdam, het vijfjarig leerprogramma werd aangeboden. De school stond aan de Keizersgracht en is omstreeks 1980, na een fusie, naar Amsterdam Zuidoost verhuisd. Aanvankelijk werd gevaren onder de nieuwe vlag “Reigersbos” maar sinds enkele jaren is de school opnieuw vernoemd naar de meest succesvolle oud-leerling: Cornelis Lely.

De school is tegenwoordig gehuisvest in een modern gebouw en timmert flink aan de weg met onder meer een technasium en tweetalig onderwijs. Ze heeft een eigen “wall of fame” met foto’s van oud-leerlingen die het tegenwoordig “maken”. Blogger Defano Holwijn, rapper TurG, prijswinnend auteur Murat Isik en een aantal voetballers hebben er een ereplekje.

Op de kamer van de rector hangen foto’s van andere oud-leerlingen waarvan het wat langer geleden is dat ze in de schoolbankjes zaten. Naast Cornelis Lely stond ook de naam van Hendrik Cornelis Berlage op de leerlingenlijst. Al vrij kort na de oprichting werd de school de kraamkamer van de literaire beweging Tachtig. Geïnspireerd door docent Willem Doorenbos sloegen de leerlingen Jacques Perk, Willem Kloos, Frank van der Goes Naters en Albert Verwey nieuwe literaire wegen in.

Pieter Oud, mede-oprichter van de VVD, oud-minister en  oud-burgemeester van Rotterdam, dacht nog graag terug aan de tijd die hij op deze school doorbracht. Tijdens de Tweede Wereldoorlog stierven een aantal oudleerlingen door het oorlogsgeweld. Hun namen staan op een gedenkplaat in de hal van het vroegere schoolgebouw waar nu Amnesty International is gehuisvest. Hier wordt onder meer genoemd Karel Doorman, die op de Javazee ten onder ging, en verzetsstrijder Krijn Breur, die geëerd is met een straatnaam. Jammer genoeg waren er ook oud-leerlingen die de kant van de bezetter kozen en een prominente rol in de onderdrukking speelden. Jan van Dam, alhoewel geen lid van de NSB, werd secretaris-generaal op een departement en de huisarts Johan Lodewijk Strak was tijdens de oorlog wethouder in Amsterdam.

Jan Blokker, vooral bekend van de VPRO, haalde zijn HBS-diploma aan de Keizersgracht net als tv-criticus van het eerste uur en veelschrijver Nico Scheepmaker. Politicus Wouter Gortzak en hoofdredacteur van Het Parool dacht nog graag terug aan zijn tijd op de school aan de Keizersgracht.

Over deze, en andere oud-leerlingen, heb ik een boekje geschreven onder de titel “Portretten van Het Lelylyceum” waarvan het eerste exemplaar is aangeboden aan een achterkleinzoon van Cornelis Lely. In het boekje wordt niet alleen stilgestaan bij oud-leerlingen maar ook bij oud-docenten. De banden tussen de familie Campert en Amsterdam zijn begonnen aan het eind van de 19de eeuw toen de grootvader van de kortgeleden overleden dichter Jan Campert directeur van deze HBS werd. Roeland Kollewijn gaf les op deze school en heeft een belangrijke rol gespeeld bij de hervorming van de spelling. Ook de bekende biologen als Hugo de Vries en Hendrik Heukels stonden op de Keizersgracht voor de klas.

Douwe Halbesma en Jan Lely

Ik heb lesgegeven op meerdere Amsterdamse scholen. Het aardige is dat er op de één of andere manier altijd een link te leggen was met (Noordoost) Friesland. Op de eerste school waar ik lesgaf bleek een gymdocent getrouwd te zijn met een ver familielid van mij. Een collega was de kleinzoon van de beroemde Friese schilder Gerrit Benner. Op het Lelylyceum gaf ik les aan een leerling waarvan ik de overgrootvader (“âlde Jurjen (Postma)) nog gekend heb. In het boek staat ook een portret van Isaäk Hendrik Gosses, de historicus die in Dokkum is geboren en later de opvolger van professor Johan Huizenga wordt. Ook hij gaf les op de HBS aan de Keizersgracht. Het verhaal van Sybren Postma, een gehandicapte boerenzoon uit Kimswerd, is indrukwekkend want hij is het voorbeeld van iemand die, afkomstig uit een redelijk eenvoudig milieu, het toch ver brengt in de academische wereld.

Toen ik geschiedenis studeerde werd, tijdens één van de eerste colleges de vraag gesteld wat het nut van dat vak is. Eén van de antwoorden luidde “Geschiedenis inspireert”. Wat onze voorgangers konden dat kunnen wij zeker. Het zou mooi zijn als dit boekje over oud-leerlingen en docenten de huidige inspireert.